اهمیت روان درمانی بعد از ترک فیزیکی و انواع آن

با توجه به اینکه بعد از ترک فیزیکی هنوز هم وابستگی های روانی وجود دارند بسیار مهم است که روان درمانی بعد از ترک فیزیکی صورت گیرد مخصوصا اگر نشانه های زیر پس از ترک فیزیکی در افراد به صورت مزمن یا حاد مشاهده شود:

• تحریک پذیری بسیار شدید، گریه زیاد، بی خوابی و اضطراب
• افسردگی
• سختی تمرکز یا مشارکت در فعالیت های روزانه
• غم و اندوه عدم داشتن اعتیاد و ترک مواد
• احساس عدم تحقق وظایف در زندگی
• گرایش شدید به بازگشت به سمت مواد مخدر

توجه داشته باشید که روان درمانی بعد از ترک فیزیکی در عدم ابتلای مجدد افراد به اعتیاد بسیار تأثیرگذار است و بسته به میزان شدت باید رویه صحیح در کلینیک ترک اعتیاد انتخاب شود که مشتمل بر دو نوع است:

• روان درمانی کوتاه مدت شامل 4 مرحله
• روان درمانی طولانی مدت شامل 8 مرحله

البته توجه داشته باشید که تکنیک سم زدایی فوق سریع هنوز به طور کامل تأیید نشده چرا که می تواند عوارض شدیدی از جمله عوارض روحی – روانی نیز داشته باشد که نیاز به مراحل روان درمانی پس از ترک اعتیاد را بیشتر و طولانی تر می کند. در ادامه به معرفی مختصر و البته کامل هر یک از دو تکنیک روانی درمانی که در کلینیک ترک اعتیاد در تهران انجام می شوند اشاره می کنیم.

روان درمانی بعد از ترک فیزیکی به صورت کوتاه مدت یا Brief

این شیوه روان درمانی پس از ترک اعتیاد شامل 4 مرحله اساسی است و برای کسانی است که وابستگی کمی به دارو و مواد مخدر داشته و آسیب کمی پس از ترک دیده اند:

• آموزش در مورد دارو
• مهارت های ترک دارو
• تمرین ریلکس کردن
• برنامه ریزی برای رهایی بدون بازگشت

اکنون به طور مختصر و کامل به توضیح هر یک می پردازیم:

1. آموزش در مورد دارو: در این مرحله اطلاعات کامل در مورد داروها، وابستگی دارویی و درمان توضیح داده شده و اینکه به بیمار فهمانده می شود که چطور بر روی عملکرد مغز اثر می گذارند. صحبت خواهد شد که برخی از این داروها در تکنیک روان درمانی باعث وابستگی فرد شده و برخی هم خیر که علائم چه مواردی هستند و باید کاملا محتاط بود و این نشانه ضعف بیمار نیست. اثرات دارو موقتی بوده و کمک بسیار زیادی به رفع اثرات روحی روانی پس از ترک فیزیکی می کنند و باید فقط طبق دستورالعمل پیش بروند.
2. مهارت های ترک دارو: در این مرحله از روان درمانی بعد از ترک فیزیکی به بیمار اعتماد به نفس کامل و رضایت از خود داده می شود که دیگر نیازی به دارو ندارند و ممکن است در هر زمانی در محیط واقعی پیشنهاداتی برای مصرف مواد مخدر بگیرند که باید به این پیشنهادات نه بگویید با اینکه می دانیم کار سختی است اما اینجا هستیم که کمک کنیم. نه گفتن منظور به زبان آوردن کلمه آن نیست بلکه روحی و ذهنی است. لذا شیوه های ترک دارو به نحو مؤثر در مورد عوامل خارجی و حتی وسوسه کننده داخلی توسط دکتر ترک اعتیاد آموزش داده می شود.
3. تمرین ریلکس کردن: در این مرحله ریلکس کردن فیزیکی و روانی به بیمار آموزش داده می شود تا کلیه استرس ها و عوامل تنش زایی که باعث اعتیاد مجدد می شود را از خود دور کنند. لذا باید این افراد یاد بگیرند که برای کاهش استرس، درد، رنج، اضطراب و سایر عوامل روحی آزار دهنده سعی نکنند با مواد مخدر خود را تسکین دهند. تمریناتی در منزل و در کلینیک ترک اعتیاد تجویز خواهند شد که افراد انجام دهند و مکان های آرامش بخش را برای خود پیدا کنند.
4. برنامه ریزی برای رهایی بدون بازگشت: در آخرین مرحله از روان درمانی بعد از ترک فیزیکی نیز بیماران ترغیب می شوند تا برنامه ای بچینند که خطر ابتلای مجدد به اعتیاد را در آنها کم کند مخصوصا وقتی بازگشت افراد به خانواده و نزد جامعه استرس زاست و شرایط برای ابتلای مجدد فراهم باشد. لذا برای اطمینان خاطر فرد و کادر مجرب روان درمانی بعد از ترک فیزیکی از آنها خواسته می شود که در گروه های درمانی، خانواده درمانی و مکالمات شخصی شرکت کنند.

 

روان درمانی بعد از ترک فیزیکی به صورت بلند مدت یا Extended

روان درمانی بعد از ترک فیزیکی به صورت بلند مدت برای بیمارانی است که وابستگی شدید به مواد مخدر دارند و لذا ضربات روحی روانی شدیدی نیز پس از ترک فیزیکی خورده اند. این متد درمانی علاوه بر اینکه شامل 4 مرحله شیوه درمانی کوتاه مدت هست، خود نیز از 4 مرحله دیگر تشکیل شده که عبارتند از:

• کشف انگیزه برای تغییر رفتارهای مصرف مواد
• درمان شناختی
• مهارت های حل مسأله
• مدیریت گرایش زیاد به مصرف مواد

در ادامه به توضیح هر یک از این مراحل می پردازیم:

1. کشف انگیزه برای تغییر رفتارهای مصرف مواد: هدف از انجام این مرحله در روان درمانی بعد از ترک فیزیکی، افزایش انگیزه و کاهش یا توقف کامل مصرف مواد است. در این مرحله به بیمار توضیح داده می شود که کادر درمانی کلینیک ترک اعتیاد متوجه لذت مصرف دارو هستند اما جنبه های دیگر آن آسیبی است که به خود و افراد اطراف خود وارد می کنید. به همین دلیل تمامی جنبه ها توضیح داده می شوند تا ترک فیزیکی تکمیل شود.
2. درمان شناختی: به بیمار کمک می کنند تا افکار و احساساتی که منجر به مصرف مواد می شوند را شناسایی کرده و با چالش کشیدن آنها از مصرف دوباره مواد خودداری کند. به دلیل اینکه مفاهیم و زمینه های علمی زیادی برای این مرحله نهفته است درک صحبت های پزشکان برای بیماران سخت است و لذا کادر درمانی و پزشکی بسیار حرفه ای باید مسئولیت انجام این مرحله را بر عهده بگیرند تا به گونه ای توضیح دهند که برای هر سطحی از درک افراد قابل فهم باشد.
3. مهارت های حل مسأله: در این مرحله از روان درمانی بعد از ترک فیزیکی به بیماران آموزش داده می شود که مشکلات موجود را شناسایی کرده، راه حل های موجود را پیدا کنند و بهترین گزینه را انتخاب کرده و میزان موفقیت و مؤثر بودن شیوه انتخابی را بسنجند. اهمیت دریافت این مهارت برای بیماران توضیح داده می شود و اینکه چرا خود بیماران بهترین کمک کننده محسوب می شوند.
4. مدیریت گرایش زیاد به مصرف مواد: در این مرحله از روان درمانی بعد از ترک فیزیکی نیز به بیماران آموزش داده می شود که عوامل تحریک کننده به مصرف مواد را شناسایی کرده و به شکلی مؤثر آنها را کنترل کنند. و البته طبیعی بودن این احساس نیز توضیح داده می شود و اینکه چنین افکاری نشانه ضعف نیست و مدیریت صحیح آن مهم است.

هزینه کلینیک ترک اعتیاد برای انجام روان درمانی بعد از ترک فیزیکی بسته به میزان تخصص کادر پزشکی و موقعیت کلینیک و همچنین میزان محبوبیت و شهرت آن و مخصوصا شیوه های درمانی مؤثر و علمی بکار گرفته شده و تعداد جلسات درمانی متفاوت است لذا تنها پس از معاینه بیمار قابل گزارش خواهد بود.