اوردوز مواد چیست و چگونه منجر به مرگ می شود؟

اوردوز چیست؟ اوردوز به انگلیسی (Overdose) به معنای حالتی است که یک فرد مقدار زیادی از یک دارو، ماده مخدر یا تحریک کننده و حتی یک ویتامین و ماده معدنی را مصرف می کند. حتی اگر یک ماده در طی مدت زمان طولانی استفاده شود و اثرات آن روی هم جمع گردد و یا چندین ماده و دارو به شکل ترکیبی مصرف شوند باعث اوردوز خواهد شد. باید دقت کرد که اوردوز فقط در مورد داروها و مواد مخدر نیست و مقدار زیاد هر چیزی در بدن حالت سمی و توکسیک پیدا کرده و فرد اوردوز خواهد کرد. اوردوز در اکثر مواقع کشنده و بسیار خطرناک است و باید فورا اقدامات پزشکی لازم برای زنده نگه داشتن فرد انجام شوند. در ادامه کلینیک تخصصی ترک اعتیاد تهران پاک شما را با انواع مختلف اوردوز، علائم، درمان و شیوه های پیشگیری آشنا خواهد ساخت.

اوردوز چه زمانی رخ می دهد؟

اوردوز چگونه صورت می گیرد؟ به طور کلی اوردوز یا بیش مصرفی به دو شکل عمدی (Intentional) یا سهوی (Accidental یا ,Unintentional) است. کسانی که مشکلات یا بیماری های روحی یا مشکلات خانوادگی و زمینه ای دارند که در این صورت اوردوز کردن عمدی خواهد بود. معمولا این کار با هدف خودکشی یا آسیب زدن به خود است که دلایل اصلی و ریشه ای آن پس از معاینه روانپزشک و دکتر ترک اعتیاد مشخص خواهد شد.
اما گاهی اوقات اوردوز شدن سهوی و یا صرفا از روی عدم آگاهی و اطلاع افراد از میزان دارویی است که باید مصرف کنند. افراد تصور می کنند که اگر علائم بیماری آنها در برخی مواقع تشدید شد می توانند دوز مصرفی داروی تجویز شده را بیشتر کنند یا همراه با داروهای دیگر به شکل ترکیبی استفاده می کنند.
بنابراین متوجه شدید که چه کسانی اوردوز می کنند و به طور کلی از این حیث چند نوع بیش مصرفی داریم.

اوردوز مواد

انواع مختلف اوردوز

اوردوز شکل های مختلفی دارد و همانطور که از تعریف اولیه متوجه شدید فقط محدود به مصرف بیش از حد یا همزمان چند قرص و دارو نیست. در ادامه به بررسی مختلف حالات اوردوز خواهیم پرداخت.

اوردوزهای دارویی (H3):

اوردوز دارویی چیست؟ در اوردوز دارویی، داروهای تجویز شده، داروهای مخدر یا محرک بیش از حد توان بدن برای متابولیزه کردن آن مصرف می شوند. این نوع اوردوز بسیار گسترده و متنوع است و ما قصد داریم به رایج ترین آنها اشاره کنیم:

اوردوز هروئین (Heroine) (H4):

هروئین یکی از خطرناک ترین و اعتیادآورترین داروهای پزشکی است که مصرف بی رویه آن باعث اعتیاد و سپس اوردوز خواهد شد. اوردوز تزریقی هروئین به مقدار زیاد فورا علائم خود را نشان می دهد. علائم اوردوز هروئین در همان ابتدا کاهش یا توقف تنفس است. پس از آن کم رنگ شدن شدید پوست و بروز لکه های آبی روی لب و انگشتان رخ می دهند. سایر علائم اوردوز هروئین شامل ریز شدن مردمک، بی رنگ شدن زبان، کاهش فشار خون و نبض، اسپاسم عضلانی و تشنج، تهوع یا استفراغ و هذیان گویی است.
کسانی که مقاومت بدن آنها نسبت به هروئین است، افرادی که هروئین تزریق می کنند و یا مبتلا به بیماری های کبدی مثل هپاتیت B یا C و یا افسردگی باشند و یا اینکه به شکل ترکیبی با سایر داروها هروئین مصرف کنند، اوردوز هروئین خطر بسیار زیادی خواهد داشت. برای درمان این حالت به هیچ وجه خودسرانه عمل نکنید و فورا به اورژانس تماس بگیرید و اطلاعاتی مثل علائم، نوع ماده مصرفی، سن و جنسیت را اعلام کنید.

اوردوز متادون (Methadone):

اوردوز متادون که به شکل طبیعی برای اعتیاد به هروئین، مورفین و کدئین استفاده می گردد، در صورت مصرف بی رویه آن، بدون تجویز پزشک رخ می دهد مخصوصا اگر با داروهایی مثل اکسی کانتین، هیدروکودون یا مورفین به شکل ترکیبی استفاده شود.
از جمله عوارض و علائم اوردوز با متادون شامل ریز و نقطه ای شدن مردمک، یبوست، تهوع و استفراغ، اسپاسم معده یا روده ها، کاهش فشار خون، ضعیف شدن نبض، گیجی و منگی، انقباضات غیر ارادی عضلات، آبی شدن لب و ناخن ها، کند شدن یا کوتاه شدن تنفس هستند.
در صورتی که متادون تزریق شده باشد، با داروهای دیگری مثل کوکائین یا الکل به شکل ترکیبی مصرف شده باشد، فرد بیماری های زمینه ای قلبی و ریوی، کلیوی و کبدی داشته باشد خطرات اوردوز متادون را چند برابر خواهد کرد.

اوردوز کافئین (Caffeine):

بیش از 50% جمعیت جهان روزانه کافئین میل می کنند که از این تعداد حدود 50% کافئین را به شکل قهوه، نوشیدنی و غذاهای حاوی کافئین و یا مکمل های بدنسازی مصرف می کنند بنابراین اوردوز با کافئین بسیار نادر است. با این حال کسانی که قرص کافئین مصرف می کنند در خطر اوردوز قرار دارند که در این صورت کشنده است و کافیست بیشتر از میزان تجویز شده مصرف نمایند.
عوارض اوردوز کافئین معمولا در حالتی رخ می دهد که افراد بزرگسال سالم بیشتر از 400 میلی گرم در روز، افراد نوجوان بیشتر از 100 میلی گرم در روز و زنان باردار بیشتر از 200 میلی گرم در روز کافئین مصرف کنند. خطر اوردوز برای کسانی که کافئین و الکل یا نوشابه های انرژی زا و الکل را با هم مصرف می کنند بسیار بالاتر خواهد بود.
علائم اوردوز کافئین مخصوصا به شکل قرص شامل تهییج زیاد، افزایش فشار خون، تهوع و استفراغ، درد شکمی و تب، بر هم خوردن ضربان و ریتم کارکرد قلب مثل تاکی کاردی، از دست رفتن شدید آب بدن، سردرد، گر گرفتگی و افزایش دمای بدن، تنفس شدید، لرزش و گیجی هستند.

اوردوز کلردیازپوکساید (chlordiazepoxide):

کلردیازپوکساید به خاطر اثرات آرام بخشی و ضد درد خود ‏برای درمان اختلالاتی مثل اضطراب استفاده می شود. البته برای کاهش علائم ترک اعتیاد به الکل و همچنین افزایش اشتها در مواردی خاص تجویز می گردد. علائم اوردوز با قرص کلردیازپوکساید ‏شامل تنگی تنفس، تنفس تند و بریده بریده، مشکل داشتن در ادرار، دو بینی یا لوچی، تاری دید، تحرک شدید چشم ها به طرفین، کاهش فشار خون، نامنظم شدن ضربان قلب، گیجی، منگی، از دست دادن حافظه، تشنج، افسردگی، بی حالی و خماری، لرزش بدن، از دست دادن تعادل، آبی شدن لب و ناخن ها، زرد شدن پوست، خارش پوستی، درد شکمی و تهوع هستند.
عوارض اوردوز قرص کلردیازپوکساید در صورتی که با سایر داروها ترکیب شده باشد، به شکل استنشاقی یا مصرف از طریق بینی بوده باشد، تزریق یا کشیدن آن به شکل سیگار بسیار بیشتر است.

اوردوز کوئتیاپین (Quetiapine):

قرص کوئتیاپین برای بیماری های خلقی و روانی مثل شیزوفرنی، دوقطبی، افسردگی و مانیا تجویز می گردد. اوردوز با این دارو می تواند شدیدا کشنده باشد. علائم اوردوز با کوئتیاپین شامل کاهش فشار خون، تاکی کاردی و خواب آلودگی شدید است. مصرف این قرص به شکل استنشاقی یا تزریقی احتمال اوردوز و خطرات آن را چندین برابر خواهد کرد. معمولا دوز مصرفی تجویزی آن طبق دستور پزشک بین 150 تا 800 میلی گرم در روز است. این دارو به هیچ وجه نباید بدون تجویز پزشک مصرف گردد و افراد زیر 10 سال باید تحت هر شرایطی از مصرف آن منع شوند.

اوردوز کلسیم (Calcium):

کلسیم به طور کلی در مکمل های مختلف، داروهای ضد سوزش معده و قلب و لوسیون های دست زیاد است. اوردوز کلسیم باعث اختلال در کار کلیه ها، افزایش pH خون، تهوع و استفراغ، گیجی و تغییر هوشیاری، خارش و نامنظم شدن ضربان قلب خواهد شد. در برخی موارد علائمی مثل درد شکم، استخوان درد، یبوست، افسردگی، سردرد، از دست دادن اشتها، انقباض غیر عادی عضلانی، تشنگی و ضعف عمومی نیز دیده می شوند.
دلایل ایجاد اوردوز کلسیم می تواند ناشی از فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید، سرطان، بیماری های زمینه ای، کم تحرکی، مصرف داروهای لیتیوم، از دست دادن شدید آب بدن و مکمل های کلسیم و ویتامین دی است. معمولا کسانی که به تازگی از کلینیک ترک اعتیاد مرخص شده باشند، برای احیای روحیه و بازسازی فرم بدن به بدنسازی روی می آورند. در این حالت مصرف بیش از حد مکمل های کلسیمی باعث اوردوز خواهد شد که رایج است.

اوردوز کدئین (Codeine):

اوردوز با کدئین بسیار رایج است چرا که به راحتی و بدون تجویز پزشک هم قابل تهیه است. به همین دلیل درصد قابل توجهی از افرادی که به کلینیک مراجعه می کنند بخاطر اوردوز با کدئین می باشد که در استامینوفن به وفور یافت می شود.
مصرف بیش از حد و اوردوز با استامینوفن کدئین با علائمی مثل آبی شدن لب و ناخن، کند شدن و بریده بریده شدن تنفس، پوست سرد و مرطوب، یبوست، گیجی، ضعف عمومی، سرخ شدن پوست، احساس سبکی در سر، کاهش فشار خون، تهوع و استفراغ، اسپاسم معده و روده ها همراه است.

علائم اوردوز چیست؟

نشانه ها و علائم اوردوز براساس نوع ماده مصرفی، شیوه و میزان مصرف، وضعیت سلامتی فردی، سن و سایر عوامل متفاوت بوده و حتی درجه شدت آنها نیز به همین عوامل وابسته است. به طور کلی علائم و حالات اوردوز عبارتند از:

تهوع و استفراغ؛
درد شدید معده و گرفتگی عضلات شکم؛
استفراغ؛
درد قفسه سینه؛
گیجی و منگی؛
از دست دادن تعادل؛
از دست دادن هماهنگی در بین حرکات بدن؛
سستی و کرخی بدن؛
تشنج؛
پارانویا؛
سختی در تنفس شامل کند شدن، تند و بریده بریده شدن (تنفس شکمی) یا توقف در تنفس؛
توهم و هذیان گویی؛
اختلال در دید؛
آبی شدن ناخن ها و لب ها؛
کم رنگ شدن شدید پوست و
از دست دادن هشیاری.

دقت کنید که تمامی این علائم در لحظه اوردوز به طور همزمان بروز پیدا نمی کنند بلکه ممکن است یک یا تعدادی از آنها در فرم های مختلف بیش مصرفی نمایان شوند.

چه عواملی خطر اوردوز را بالاتر می برند؟

تا اینجا متوجه شدید چه کسانی اوردوز می کنند، همچنین با انواع و علائم آن هم آشنا شدید. در این قسمت بررسی می کنیم که چه عواملی باعث اوردوز می شوند و خطر آن را افزایش می دهند. دقت داشته باشید که این عوامل ممکن است منجر به مرگ شوند.

تغییر در میزان تحمل بدن نسبت به ماده مخدر یا ماده ای که بیش از حد مصرف شده از عوامل خطرآفرین و تشدید کننده علائم اوردوز در بدن انسان است؛
درجه خلوص بالای ماده مصرفی؛
ترکیب کردن با مواد مخدر مثل الکل، بنزودیازپین و غیره؛
ترکیب کردن با مواد تحریک کننده نظیر کوکائین، متامفتامین و غیره؛
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند؛
افراد مبتلا به بیماری های قلبی و کبدی و حتی کلیوی؛
کسانی که سابقه اوردوز دارند؛
اشخاصی که بین سنین 18 تا 25 سال باشند؛
شیوه مصرف تزریقی یا استنشاقی و
قطع ناگهانی برنامه ترک اعتیاد.

بنابراین تا اینجا متوجه شدید که چه چیزهایی باعث اوردوز می شود و چه عواملی خطر آن را چندین برابر کرده و احتمال مرگ را بیشتر می کنند.

چگونه اوردوز را درمان کنیم؟

برای درمان اوردوز بهترین کار این است که با مرکز فوریت های پزشکی یا اورژانس تماس بگیرید و اطلاعات کامل در مورد نوع داروی مصرفی، مقدار آن، سن و جنسیت فرد و علائمی که بروز کرده اند را منتقل کنید. از درمان خانگی اوردوز به شدت پرهیز کنید چرا که کوچکترین اشتباهی منجر به فوت خواهد شد.
بعد از تماس گرفتن با اورژانس و تا زمان رسیدن کمک های پزشکی عملیات و کارهای زیر را انجام دهید:

میزان و نوع تنفس و شدت ضربان قلب را چک کنید؛
اگر فرد هوشیار نیست، سعی کنید از او سؤال بپرسید و جواب بگیرید تا سطح هوشیاری و آگاهی را بفهمید؛
اگر فرد نفس نمی کشد یا مشکل دارد حتما او را به پهلوها بخوابانید؛
در صورتی که مهارت کافی پزشکی دارید با احیای قلبی - ریوی (CPR) به او کمک کنید؛
از مصرف بیشتر داروهایی که باعث اوردوز شده جلوگیری کنید؛
در مورد میزان مصرف و نوع دارو اطلاعات بگیرید و اگر در کنار او هست حتما آنها را با خود به بیمارستان ببرید حتی اگر فقط بسته خالی آن باقی مانده باشد؛
به هیچ وجه قضاوت و تشخیص شخصی خود را به فردی که اوردوز کرده منتقل نکنید و
در کنار او بمانید، آرامش و خونسردی خودتان را حفظ کنید و از استرس دادن خودداری نمایید.

در بیمارستان برای درمان اوردوز معمولا کارهای زیر انجام خواهد شد:

معده بیمار را شستشو می دهند تا داروهای هضم نشده به شکل مکانیکی خارج شوند؛
کربن فعال (Charcoal) به بیمار می دهند تا با اتصال به مواد باقیمانده در معده، از جذب بیشتر آنها در روده ها و سپس ورود به خون جلوگیری شود. همچنین ماده مسهل هم تجویز می شود تا مواد سمی جذب شده سریعتر دفع شوند.
افرادی که علائم خشونت آمیز داشته باشند تا زمان رفع اوردوز، داروی آرامبخش دریافت خواهند کرد؛
مشکلات تنفسی علائم اوردوز را از طریق لوله در مجاری تنفسی و CPR رفع خواهند کرد. این کار به پزشک کمک می کند تا سم زدایی ریه ها را به خوبی انجام دهد.
در برخی موارد هم بسته به شرایط و تشخیص نهایی پزشک از داروهایی مهار کننده مثل نالوکسان (Naloxone) استفاده خواهد شد.

چگونه جلوی اوردوز را بگیریم؟

برای جلوگیری یا پیشگیری از اوردوز روش ها و تکنیک های مختلفی وجود دارند که توصیه می کنیم حتما برای بروز عوارض بیش مصرفی دارویی جدی بگیرید:

در صورتی که داروهای خاصی مصرف می کنید و یا به تازگی از پروسه ترک اعتیاد در کلینیک ترخیص گرفته اید حتما با مشورت پزشک و توصیه او، کمتر از مقدار گفته شده مصرف نمایید؛
به هیچ وجه به دنبال داروها، الکل مصرف نکنید و به طور کلی این دو ماده را با هم ترکیب نکنید؛
داروهای تسکین دهنده درد و آرام بخش ها را به شکل ترکیبی مصرف نکنید؛
به هیچ وجه داروهای تجویز شده را به شکل تزریقی یا استنشاقی مصرف نکنید چرا که احتمال اوردوز شدن را بسیار افزایش می دهد؛
مکمل های پروتئینی و غذایی را فقط زیر نظر فرد متخصص مصرف کنید؛
نسبت به دوز مصرفی نرمال و توصیه شده هر دارو آگاهی پیدا کنید؛
در صورتی که احساس می کنید نسبت به استفاده از یک ماده خاصی وابستگی ذهنی و بدنی پیدا کرده اید فورا مصرف آن را قطع کنید و اگر توسط پزشک تجویز شده فورا به او اطلاع دهید

اوردوز چگونه باعث مرگ می شود؟

بیش مصرفی مواد مخدر، داروها، ویتامین ها، مواد معدنی و مکمل ها آسیب های جدی به بدن وارد می کنند که به شکل اختلال در عملکرد اندام های حیاتی خود را نشان می دهد. مقدار بیش از حد هر ماده ای در بدن سبب ایجاد مسمومیت و مرگ خواهد شد.
اوردوز و سنکوپ (Syncope)یا غش کردن و سکته قلبی از رایج ترین دلایل فوتی ناشی از اوردوز هستند. همچنین اوردوز مغزی که ناشی از نرسیدن خون کافی به مغز است از خطرناک ترین عوامل مرگ و میر محسوب می گردد. بافت مغز بسیار حساس است و کاهش سطح اکسیژن و مواد غذایی به آن صدمات جبران ناپذیری وارد می کند. به همین دلیل اوردوز و کما ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و در موارد حاد ممکن است به فوت نیز منجر گردد.
اکثر مواد مخدر در صورت مصرف بیش از حد بر روی ریه و تنفس طبیعی افراد اثر منفی می گذارند. به همین دلیل در بخش علائم اوردوز، تنگی نفس یا نفس های بریده بریده یا شکمی را جزو علائم رایج و مشترک عنوان کردیم. افت فشار خون و آسیب به بافت قلب از جمله دلایل رایج اوردوز و ایست قلبی و در نتیجه مرگ محسوب می گردد. بنابراین به توصیه های گفته شده دقت لازم را داشته باشید.

جمع بندی مطالب
کلینیک ترک اعتیاد تهران پاک در این مطلب تلاش کرد تا شما را با انواع اوردوز آشنا کند چرا که وقتی واژه اوردوز یا بیش مصرفی را می شنویم تعداد زیادی قرص در ذهن ما نقش می بندند. این در حالیست که انواع مختلفی دارد و گاهی اوقات افراد غیر عامدانه و از روی اشتباه و عدم آگاهی به چنین مشکلی دچار می شوند.در صورت بروز اعتیاد حتما با رزرو نوبت به کلینیک مراجعه نمایید تا از طریق بهترین روش های درمانی و متدهای روز دنیا زیر نظر پزشکان مجرب و با سابقه، جلوی گسترش اعتیاد و آسیب های بیشتر و اوردوز احتمالی گرفته شود.