ترک اعتیاد زنان در دوران قبل و حین بارداری و چالش ها و روش های درمانی جدید

ترک اعتیاد زنان (Addiction Among Women) مسأله ای است که چندان به آن توجه زیادی نشده است و تصور بر این است که تجربیات و شیوه های درمانی تفاوتی با مردان ندارد. اما با توجه به اینکه تجربیات و واکنش های بدن هر فرد نسبت به ماده مخدر به جنسیت و فاکتورهای بیولوژیکی و محیطی وابستگی زیادی دارد، چالش ها و شیوه های درمانی هم متفاوت خواهند بود. در این مطلب قصد داریم به ترک اعتیاد خانمها در بین زنان در شرایط عادی و زنان باردار بپردازیم و شیوه های درمانی مناسب را بیان کنیم.
 

چرا ترک اعتیاد زنان دشوارتر است؟

ترک اعتیاد زنان نسبت به مردان با دشواری های بیشتری همراه است چون زنان روحیه آسیب پذیرتری دارند و تفاوت های جسمی و روحی بر روی مدت زمان ترک و ریکاوری تأثیر مستقیم می گذارند. از طرفی بدن زنان از لحاظ نورولوژیکی و ساختار ایمنی مقاومت کمتری دارد به همین دلیل نمی توان همه روش های ترک اعتیاد را بر روی زنان پیاده سازی کرد.
نگاه جامعه به زنان معتاد و سنگینی رفتارها و واکنش هایی که از طرف خانواده، دوستان و اجتماع به زنان معتاد می شود بسیار بدتر از مردان است. شاید اعتیاد در بین مردان رایج و طبیعی تر باشد اما محدودیت های خانوادگی روی اعتیاد زنان و دختران بیشتر است به همین دلیل زمانی برای ترک اعتیاد اقدام می کنند که کلیه عوارض و علائم در آنها مشخص شده و امکان پنهان کاری وجود ندارد.
از طرفی به خوبی آگاهی داریم که هر چقدر زمان شروع مصرف تا اقدام برای ترک طولانی تر باشد، چون وابستگی به مواد مخدر بیشتر است و علائم شدیدتر و بیشتری بروز پیدا می کنند، روند ترک اعتیاد و دوره آن طولانی تر و دشوارتر می شود. به همین دلیل ترک اعتیاد زنان دشوارتر از مردان است.
طبق تحقیقات انجام شده به خاطر عوامل اجتماعی و محیطی و بیولوژیکی، سایز بدن و ترکیب ساختاری که در بین مردان و زنان وجود دارد، ابتلا به اعتیاد در مردان تقریبا 2برابر زنان است. اما در طرف مقابل ترک اعتیاد و بروز علائم در زنان دشوارتر و شدیدتر خواهد بود که دلیل آن توضیح داده شد.
دشوارتر بودن ترک اعتیاد زنان در یک کلینیک ترک اعتیاد در سه عامل آسیب پذیری، ریکاوری و احتمال بازگشت پذیری به سمت اعتیاد خلاصه می شود. محققین دانشگاه هاروارد به این نتیجه رسیده اند که چون زنان خیلی سریعتر از مردان از فاز سوء مصرف مواد مخدر وارد فاز وابستگی و اعتیاد می شوند و احتمال ترک اعتیاد در خانه در بین زنان رایجتر است، فرایند ترک و ریکاوری دشوارتری هم دارند.
به عبارت دیگر زنان در مقایسه با مردان نه تنها سریعتر به مواد مخدر وابسته می شوند بلکه به خاطر فشارهای اطرافیان و جامعه دیرتر برای درمان اقدام می کنند. نتیجه این عمل سختتر شدن روند ترک اعتیاد زنان می شود و برخی هم از ترس علائم ترک اعتیاد، اقدام نمی کنند که منجر به مرگ و میر خواهد شد یا دوباره به مصرف مواد روی می آورند و پروسه ترک اعتیاد را ترک می کنند.
 

 

شیوه های درمانی در کلینیک ترک اعتیاد بانوان

• داروهای ضد افسردگی: با توجه به اینکه زنان بیشتر از مردان دچار افسردگی می شوند و خود درمانی در بین آنها رایجتر است، یکی از شایع ترین نمونه های اعتیاد در بین زنان، سوء مصرف داروهای ضد افسردگی است. در چنین شرایطی ترک تدریجی داروها و جایگزینی آنها با فعالیت های کاری و غیره بهترین شیوه درمانی برای زنان می باشد.
• مواد مخدر یا اُپیوئیدها: شدت احساس درد به صورت مزمن و حاد در زنان بیشتر از مردان است و احتمال اینکه بدون تجویز از داروهایی مثل اکسی کدون و یا مخدرهای محرک زا مثل هروئین استفاده کنند تا اضطراب، نگرانی و درد خود را کاهش دهند بیشتر می باشد. در این بین ترک اعتیاد زنانی که جوانتر باشند، دوزهای کمتر در فواصل زمانی کوتاهتر استفاده می کنند و تزریق بیشتری داشته اند، دشوارتر است. در این مواقع معمولا دکتر ترک اعتیاد از روش های سم زدایی و درمان دارویی استفاده خواهد کرد.
• الکل: با توجه به اینکه وزن زنان نسبت به مردان کمتر است، تأثیرات مضر الکل روی بدن آنها به مراتب بیشتر خواهد بود. به همین دلیل بروز بیماری های ناشی از اعتیاد به الکل در زنان بیشتر خواهد بود که از جمله آنها می توان به سرطان پستان، حمله قلبی، خودکشی و بیماری های کبدی اشاره کرد. در این شرایط پس از سم زدایی از شیوه های درمانی دارویی و گروه درمانی و جلسات ماتریکس استفاده می کنند.
• ماریجوانا یا گل: تأثیرات اعتیاد به گل یا ماریجوانا در زنان بیشتر است به عنوان مثال اختلال حافظه مکانی و فضایی شدیدتر خواهد بود. از طرفی زنان در کنار اعتیاد ماریجوانا مشکلاتی مثل اضطراب، افسردگی، وحشت زدگی و غیره هم پیدا می کنند. جلسات درمانی فردی، مشاوره درمانی و گفتار درمانی در کنار جلسات ترک اعتیاد بهترین شیوه به نظر می رسد.
• کوکائین و متامفتامین: کوکائین و متامفتامین یکی از رایج ترین نمونه های اعتیاد در زنان مخصوصا در سنین پایین و جوانی است چرا که تغییرات زیادی در تولید هورمون و چرخه قاعدگی ایجاد می کنند. در واقع کوکائین و متامفتامین اثر مشابهی با هورمون استروژن بر روی دوپامین سیستم پاداش مغز دارند و می توانند دائما چنین حسی را تجربه کنند حتی زمانی که در قاعدگی سطح این هورمون کاهش می یابد. با توجه به اینکه یکی دیگر از دلایل اینکار کاهش وزن و داشتن انرژی بیشتر برای مسئولیت های زیاد کار در خانه و محیط بیرون می باشد در روندهای درمانی به این مورد هم توجه می شود.

ترک اعتیاد زنان باردار

ترک اعتیاد خانم باردار با خانم هایی که هنوز باردار نشده اند و در دام اعتیاد افتاده اند بسیار متفاوت است. در واقع دلیل این تفاوت تا حد زیادی واضح است چرا که اعتیاد و روش های درمان آن نه تنها مادر بلکه جنین را هم تحت تأثیر قرار می دهد. زنان باردار با موانع و مشکلات متفاوتی در مسیر ترک اعتیاد مواجه هستند. به عنوان مثال زنان بارداری که دچار اعتیاد هستند صلاحیت فرزند داری نخواهند داشت و با ممنوعیت های قانونی مواجه هستند. احتمال اینکه توسط اطرافیان و جامعه مورد سرزنش و انتقاد قرار بگیرند بیشتر است.
 

عوارض احتمالی ترک اعتیاد زن باردار

• هروئین: هروئین و کلیه مخدرهای تجویزی علائم ترک مخصوص به خود را دارند. این علائم شامل درد مفصل و عضلانی، تعریق و لرز بدن، بی خوابی، بی قراری، افزایش ضربان قلب و فشار خون، خمیازه های مکرر و غیره است. بهترین شیوه ترک، روش ترک تدریجی است تا باعث بروز مشکلات تنفسی در جنین و حتی سقط نشود. توجه داشته باشید که به دلیل استرس بارداری و تغییرات هورمونی، اضطراب و افسردگی رخ می دهد که ترک اعتیاد خانم باردار این عارضه را تشدید خواهد کرد.
• کوکائین و سایر داروهای محرک مثل متامفتامین، ADHD، ریتالین و آدرال: عوارض ترک اعتیاد این نوع داروها در دوران اعتیاد بیشتر از نوع احساسی است چون سرخوشی زیادی ایجاد می کنند. در نتیجه در طی فرایند ترک این مواد ممکن است افسردگی شدید، احساس غم داشتن و حتی افکار خودکشی بروز پیدا کنند. به همین دلیل در مرکز ترک اعتیاد تهران از روانشناسان مجرب کمک می گیرند.
• الکل: ترک ناگهانی الکل در دروان بارداری می تواند کشنده باشد و یا منجر به سقط جنین شود. در بهترین حالت ممکن علائم ترک این ماده شامل اضطراب، سردرد، گیجی، اختلال حواس، درد معده، تهوع و استفراغ است. برای ترک دادن مادران باردار و قطع مصرف الکل نیاز به روش های تدریجی و برنامه 12 مرحله ای زیر نظر پزشکان متخصص می باشد تا سلامت مادر و جنین به خطر نیفتد.

برنامه های ترک اعتیاد در خانم ها و زنان باردار به همراه مزایا

• جلسات مشاوره با درمانگر اختصاصی
• مدیریت داروهای جایگزین در حین روند ترک اعتیاد
• فراهم کردن محیطی آرام و اجتماعی و شرکت در جلسات گروه درمانی
• اجرای برنامه معروف 12 Step یا 12 قدم به شکل گروهی و فردی
• برگزاری جلسات گروهی با خانم هایی که این دوره را سپری کرده اند و اکنون زندگی نرمالی دارند
• ارائه خدمات مخصوص خانم های باردار پس از ترخیص از کلینیک به منظور رفع نیازهای مادر و جنین

• قطع مصرف داروهای مخدر و تحریک زا
• بهبود روابط اجتماعی
• بهبود خلق و خو
• کاهش شدید افسردگی و اضطراب
• کاهش شدید علائم بیماری های ذهن و روان
• تمرکز بیشتر بر روی پروسه بارداری

بهترین زمان ترک اعتیاد در مادران یا خانم های باردار